لینوکس چیست؟ همه چیز در مورد سیستم عامل Linux

اگه با علاقه‌مندان به تکنولوژی در ارتباط باشید، حتما بین حرف‌های اون‌ها از رقیب ویندوز هم چیزهایی شنیدید. در این مقاله تلاش می‌کنیم به سوال « لینوکس چیست ؟» جواب بدیم تا با این رقیب پرقدرت بیشتر آشنا بشید. البته شاید باورتون نشه ولی تقریبا غیرممکنه که هر روز با Linux سر و کار نداشته باشید! در ادامه در مورد کاربردهای این سیستم عامل در ساخت انواع دستگاه‌های الکتریکی و هوشمند بیشتر توضیح میدیم.

تاریخچه مختصر Linux

سیستم عامل لینوکس در سال 1991 توسط دانشجو و برنامه نویس فنلاندی لینوس توروالدس خلق شد. دستاورد بزرگ توروالدز ساخت هسته سیستم عاملی رایگان برای کامپیوترهای شخصی بود. با موفقیت این برنامه نویس پیشرو، این هسته ( Kernel ) طی سال‌ها رشد کرد، اصلاح شد و توسط هزاران برنامه نویس مورد استفاده قرار گرفت. لینوکس برپایه‌ی یونیکس ( Unix ) شکل گرفته و شباهت‌های زیادی به اون داره، اما با کدهای متفاوتی نوشته شده. ویژگی متن باز ( Open Source ) بودن کمک زیادی کرد که لینوکس جایگاه و محبوبیت یونیکس رو به چنگ بیاره.

لینوکس چیست؟

لینوکس رو میشه سیستم عامل متن باز ( Open Source ) و رایگانی توصیف کرد که کد منبع ( Source Code ) اون در اختیار برنامه‌نویس‌ها قرار گرفته تا تغییرات دلخواه خودشون رو روی اون اعمال کنن. این تغییرات گاهی به‌شکل بهینه سازی و گاهی در قالب توزیع ( Distribution ) جدید عرضه میشن. همون‌طور که در ابتدای مطلب گفته شد، لینوکس نرم افزاریه که به‌عنوان سیستم عامل ( Operating System ) مورد استفاده قرار می‌گیره؛ درست مثل ویندوز، یا سیستم عامل های اپل. اما برخلاف این پلتفرم ها، Linux این اجازه رو به کاربرها میده که از اون استفاده کنن، اصلاحش کنن، توزیع خودشون رو بسازن و حتی کپی نسخه ی اصلاح‌شده‌ی خودشون رو بفروشن.

در حال حاضر لینوکس بزرگ‌ترین نرم افزار اوپن سورس دنیا محسوب میشه و برنامه نویس های سراسر جهان روی اون کار می‌کنن تا باگ هاش رو پیدا و شکاف های امنیتی اون رو برطرف کنن، ایده های جدیدشون رو امتحان و امکاناتی بهش اضافه کنن تا درنهایت توزیع خاص خودشون رو منتشر کنن.

توزیع Linux چیست ؟

اگه قبلا در مورد لینوکس خونده باشید، احتمالا اصطلاح توزیع یا Distribution که به‌صورت کوتاه‌شده‌ی Distro هم نوشته میشه، براتون آشناست. در واقع بعد از سوال Linux چیست ، سوال بعدی که ذهن کاربرها رو درگیر می‌کنه، به توزیع لینوکس مربوط میشه. سیستم عامل Linux ورژن های مخلتفی داره که هرکدوم برای دسته‌ای از کاربرها مناسب هستن. از کاربرهای مبتدی گرفته تا طرفدارهای دوآتیشه‌ی این سیستم عامل، همگی می‌تونن به نسخه یا توزیع مناسبی دسترسی داشته باشن که با نیازهاشون هماهنگی داشته باشه. تقریبا همه‌ی توزیع های لینوکس امکان دانلود، نصب و کپی رایگان رو دارن. فقط کافیه کاربر برنامه لینوکس رو نصب و بعد از پارتیشن بندی هارد دیسک شروع به استفاده از این سیستم عامل بکنه.

محبوب ترین توزیع های لینوکس

تا حالا صدها توزیع مختلف از سیستم عامل Linux عرضه شده که تفاوت‌های اساسی با هم دارن. بعضی از اون‌ها رابط کاربری ( User Interface ) مدرن دارن و بعضی دیگه محیط کامپیوترهای خیلی قدیمی رو تداعی می‌کنن. از جمله معروف ترین و پرطرفدارترین توزیع های لینوکس میشه به Linux Mint، Debian ، Ubuntu ، Opensuse و Manjaro اشاره کرد.

تفاوت لینوکس و یونیکس

این روزها لینوکس رو در همه‌جا از سرورها و کامپیوترها گرفته تا گوشی های هوشمند و حتی لوازم خانگی میشه مشاهده کرد. اما هنوز هم خیلی از کاربرها اطلاعات زیادی درباره‌ی این سیستم عامل ندارن و اون رو با یونیکس یکی می‌دونن که قطعا تصور اشتباهیه. لینوکس یکی از چندین کپی ( Clone ) یونیکس هست که تونسته به محبوبیت زیادی دست پیدا کنه. در واقع پیش از لینوکس و ویندوز، جهان کامپیوتر تحت سلطه‌ی یونیکس قرار داشت و کسی فکرش رو نمی‌کرد هیچ پلتفرمی جایگاه اون رو با تهدید روبه‌رو کنه. به ‌هر حال این دو سیستم عامل اختلاف هایی با هم دارن و در ادامه توضیح میدیم تفاوت یونیکس و لینوکس چیست.

• لینوکس اوپن سورس هست؛ اما استفاده از یونیکس نیازمند داشتن کپی رایته.
• استفاده از لینوکس در هرجایی رایجه؛ اما در حال حاضر یونیکس رو فقط برای سرور، ورک استیشن و کامپیوترهای بزرگ استفاده می‌کنن.
• توسعه لینوکس توسط برنامه نویس های سراسر جهان انجام میشه؛ اما یونیکس توسط AT&T Labs ، شرکت های تجاری مختلف و سازمان های غیرانتفاعی برنامه نویسی شده.
• هسته ی لینوکس توسط انجمن های مختلف برنامه نویسی توسعه داده میشه؛ اما یونیکس سه توزیع داره: IBM AIX ، HP-UX و Sun Solaris.
• لینوکس نسبت به یونیکس از فایل سیستم های بیشتری پشتیبانی می‌کنه.
• در مقایسه با یونیکس که یک سیستم عامل کامله، لینوکس فقط یک هسته است.
• لینوکس امنیت بیشتری داره. تا حالا حدود 100 ویروس برای لینوکس شناخته شده که این عدد در مورد یونیکس کمی بالاتر از 100 رو نشون میده.
• تشخیص ارور و حل شدن اون در لینوکس بسیار سریع‌تر از یونیکس انجام میشه؛ چون برنامه نویس ها از سراسر جهان روی این موارد کار می‌کنن.

تفاوت لینوکس و ویندوز

ویندوز هنوز هم محبوب‌ترین سیستم عامل کامپیوترهای شخصی به حساب میاد و بیشتر کاربرها ترجیح میدن با اون کار کنن. حتی اکثر تولیدکننده های لپ تاپ هم تمایل دارن دستگاه خودشون رو به این سیستم عامل مجهز کنن. ویندوز از انتشار اولین نسخه ( DOS ) در سال 1985 تا حالا پیشرفت های زیادی رو تجربه کرده؛ اما این به‌معنی برتری مطلق سیستم عامل مایکروسافت بر لینوکس نیست. در ادامه توضیح میدیم تفاوت ویندوز و لینوکس چیست.

• کاربرهای لینوکس به سورس کد این سیستم عامل دسترسی دارن و می‌تونن تغییرات دلخواه خودشون رو روی اون اعمال کنن؛ این مسئله در کنار همه‌ی خوبی‌هاش میتونه زمینه‌ساز سوءاستفاده‌ی بعضی از کاربرها بشه. اما در مقابل ویندوز فقط به بعضی افراد مطمئن اجازه‌ی دسترسی به سورس کد رو میده.
• لینوکس توزیع های مختلفی داره که هرکدوم از اون‌ها قابلیت شخصی‌سازی هم دارن. اما ویندوز گزینه های شخصی سازی زیادی رو در اختیار کاربر نمیذاره.
• لینوکس امکان اصلاح رایگان نرم افزار و استفاده ی دوباره از اون و حتی فروختن نسخه های سفارشی رو به کاربر میده؛ درحالی‌که کاربر ویندوز اجازه‌ی دسترسی به کد منبع رو نداره و باید به تعداد کامپیوترهایی که قصد داره ازشون استفاده کنه، لایسنس بخره.
• خط فرمان ( Command Line ) در لینوکس بسیار پرکاربرده؛ اما از این گزینه در ویندوز نمیشه زیاد استفاده کرد.
• نصب نرم افزار لینوکس پیچیده‌تر و استفاده از اون آسون‌تره؛ در مقابل، ویندوز سیستم ساده‌تری رو برای کار در اختیار کاربر میذاره اما فرآیند نصب طولانی‌تری داره.
• کاربرهای لینوکس کنترل کاملی روی آپدیت های سیستم عامل دارن؛ اما ویندوز هر موقع اراده کنه آپدیت جدید رو دانلود و نصب می‌کنه!
• در بحث امنیت ، لینوکس در سطح بالاتری از ویندوز قرار می‌گیره و نفوذ به اون کار بسیار سختیه. ویندوز اما هدف اصلی هکرهاست و بدون آنتی ویروس امنیت زیادی نداره.

اجزای اصلی سیستم عامل Linux

لینوکس خودش هسته به حساب میاد و به‌کمک اجزای دیگه به سیستم عامل تبدیل میشه. برای درست کار کردن این سیستم عامل، همکاری همه‌ی این اجزا ضروریه. سوال پرتکرار « گنو لینوکس چیست ؟» رو هم در همین بخش میشه پاسخ داد. گنو لینوکس ( GNU/Linux ) در واقع به ترکیب دو پروژه گنو و لینوکس اشاره داره. لینوکس تنها هسته سیستم عامل لینوکس به حساب میاد و باقی اجزای این سیستم عامل تحت لیسانس یا تابع قوانین گنو هستن که در ادامه به اون‌ها اشاره می‌کنیم.

هسته ( Kernel )

به‌نظر شما مهم ترین بخش سیستم عامل لینوکس چیست؟ هسته که به‌طور مستقیم با سخت افزار در ارتباطه، اصلی ترین جزء سیستم عامل لینوکس محسوب میشه. وظیفه‌ی هسته اختصاص دادن منابع سیستم، مدیریت پردازنده و حافظه موقت و هر قطعه دیگه‌ایه که روی سیستم اجرا میشن. نسخه های جدید هسته ها به‌صورت دوره‌ای منتشر میشن تا عملکرد سیستم بهبود پیدا کنه.

دیمون ها ( Daemons )

دیمون ها سرویس ها یا فرآیندهایی هستن که در پس‌زمینه اجرا میشن. اون‌ها ارتباط شبکه، دستگاه‌های متصل شده از طریق USB ، فایل سیستم ها، ورودهای کاربر، وب سرورها و خیلی چیزهای دیگه رو مدیریت می‌کنن. استفاده از اصطلاح دیمون در دنیای Linux بسیار رایجه؛ چون که اون‌ها در سکوت کار می‌کنن و در بیشتر مواقع از دید کاربر پنهان هستن.

پوسته ( Shell )

پوسته ، واسط متنی رو به کار می‌بره تا کاربر با استفاده از اون، برنامه ها رو با وارد کردن فرمان های سیستم عامل لینوکس اجرا کنه. وجود Shell به کاربر اجازه میده هر تغییری رو که دوست داره روی سیستم اعمال کنه و نظارت کاملی روی اون داشته باشه. بیشتر سیستم های لینوکسی از Bash استفاده می‌کنن؛ اما پوسته های دیگه‌ای مثل C Shell، KornShell ، Z Shell ، FishShell و IonShell هم وجود داره.

ایکس ویندو سرور ( X Window Server )

اگرچه فقط با خط فرمان هم میشه از لینوکس استفاده کرد، اما ایکس ویندو سرور ، امکان استفاده از این سیستم عامل رو در محیطی گرافیکی به کاربر میده. این بخش از سیستم عامل لینوکس مسئول پردازش ورودی های کیبورد، موس و دستگاه های دیگه است. خیلی از توزیع های Linux از Xorg برای این منظور استفاده می‌کنن؛ اما Wayland هم اخیرا تونسته به محبوبیت بالایی دست پیدا کنه.

مدیر پنجره ( Window Manager )

وظیفه‌ی مدیر پنجره در سیستم عامل لینوکس کنترل فرآیندهای مربوط به پنجره هاست. عملیات‌هایی مثل باز و بسته شدن، تغییر اندازه، کوچیک شدن و بالا اومدن، حرکت روی صفحه و پنهان شدن توسط Window Managerکنترل میشه. Kwin و Metacity از محبوب ترین مدیر پنجره های لینوکس محسوب میشن.

محیط دسکتاپ ( Desktop Environment )

محیط های دسکتاپ مجموعه ای از برنامه ها هستن که واسط کاربری رو برای استفاده کاربر می‌سازن. در سیستم عامل لینوکس کاربر میتونه از چند محیط دسکتاپ متفاوت روی سیستم خودش استفاده کنه. معروف ترین محیط های دسکتاپ لینوکس ، Gnome ، Mate ، KDE ، XFCE ، Cinnamon و LXDE هستن.

کاربردهای سیستم عامل Linux

خیلی از کاربرها فکر می‌کنن فقط شرکت های کوچیک از لینوکس استفاده می‌کنن که اون هم به‌خاطر رایگان بودن این سیستم عامله. البته این تصور فاصله‌ی زیادی با واقعیت داره. کمپانی های بزرگی مثل گوگل، IBM، آمازون، فیسبوک، توییتر، ناسا و مک‌دونالد، Linux رو به‌خاطر امنیت بالایی که داره انتخاب کردن و به استفاده از اون ادامه میدن.

چیزی که اکثر کاربرها درباره لینوکس نمی‌دونن اینه که خیلی از گجت ها و دستگاه هایی که به‌طور روزانه ازشون استفاده می‌کنن، لینوکسی هستن. مثلا تاریخچه اندروید محبوب ترین سیستم عامل جهان، کاملا به Linux وابسته است. انواع دوربین ها، حافظه های ذخیره سازی و خیلی از لوازم الکتریکی از این سیستم عامل برای کار کردن استفاده می‌کنن. اگه براتون سوال شده کاربرد سیستم عامل لینوکس چیست ، مثال‌هایی که در ادامه میان پاسخ شما رو میدن!

روبات های فضایی ناسا، کنسول بازی Steam ، پروژه 10 میلیار دلاری برخورددهنده هادرونی بزرگ (LHC)، Roku TV، تلویزیون های هوشمند (سامسونگ، ال جی، پاناسونیک، شارپ، فیلیپس، هایسنس و…)، ساعت های هوشمند، کتابخوان Amazon Kindle، خودروهای خودران، یخچال های هوشمند، ماشین لباسشویی، قطارهای سریع‌السیر ژاپن، بورس نیویورک، وزارت دفاع آمریکا، زیردریایی‌های هسته‌ای و …

نسخه مناسب لینوکس برای کاربرهای مبتدی

برای شروع کار با Linux به دریافت مدارک لینوکس نیازی نیست و حتی کاربرهای مبتدی هم می‌تونن از این سیستم عامل استفاده کنن. آسون‌ترین راه برای امتحان کردن لینوکس نصب کردن اونه. شاید در نگاه اکثر کاربرها، محیط لینوکس جای ترسناکی به‌نظر بیاد؛ اما توزیع های مختلفی از این سیستم عامل موجوده که کار کردن با بعضی از اون‌ها خیلی راحته. بیشتر توزیع های قدیمی لینوکس برای استفاده ی کاربرهای آماتور مناسب هستن؛ چون انجمن های زیادی برای پشتیبانی از اون‌ها وجود داره که تازه‌واردها رو راهنمایی می‌کنن.

به‌هرصورت توزیع های محبوبی مثل Elementary OS، Fedora ، Mint و Ubuntu امتحان خودشون رو در ارتباط گرفتن با کاربرهای جدید Linux پس دادن و افراد زیادی رو به انجمن های لینوکسی اضافه کردن. به‌جز دستگاه‌هایی که لینوکس از قبل روی اون‌ها نصب شده، میشه از کامپیوترها و لپ تاپ های قدیمی هم برای امتحان کردن این سیستم عامل استفاده کرد. لینوکس به‌خصوص در بحث سرور اهمیت زیادی داره و خیلی از شرکت ها از اون برای مدیریت انواع سرورها استفاده می‌کنن؛ بنابراین یادگیری Linux میتونه فرصت های شغلی زیادی رو پیش روی کاربر بذاره.

حرف آخر

در این مقاله تلاش کردیم به سوال پرتکرار « لینوکس چیست ؟» پاسخ بدیم و در این مسیر از ویژگی های این سیستم عامل گفتیم و اون رو با رقیب های اصلیش یعنی یونیکس و ویندوز مقایسه کردیم. باتوجه به متن باز بودن Linux همیشه این احتمال وجود داره که پلتفرم های بزرگی مثل اندروید و کروم از هسته ی اون شکل بگیرن. از طرفی، از اون‌ جایی ‌که بیشتر کاربرهای خانگی ترجیح میدن از ویندوز استفاده کنن، یادگیری کار با سیستم عامل لینوکس علاوه بر تامین امنیت کاربر، میتونه فرصت شغلی هم برای او ایجاد کنه.

دانلود فایل PDF این مقاله:

دانلود PDF مقاله

سوالات متداول: