تاریخچه اندروید : داستان پیدایش و رشد آدمک شیرین گوگل
اندروید جوری وارد زندگی ما شده و اون رو تغییر داده که گاهی فراموش میکنیم قبل از اون کارهای روزانهمون رو چطور انجام میدادیم! تصمیم مهم گوگل در مورد متن باز ( Open Source ) بودن این سیستم عامل ، شرکتهای تولیدکنندهی نرمافزار و سختافزار رو بهسوی اون جلب کرد تا بعد از گذشت یک دهه، فقط سیستم عامل اپل یعنی iOS بهعنوان رقیب Android در دنیای موبایل باقی بمونه. در این مقاله تلاش میکنیم تاریخچه اندروید رو با هم مرور کنیم و از دلایل موفقیت آدمک شیرین گوگل بگیم.
فصل اول تاریخچه اندروید : گوگل و متحدان بزرگ
داستان ظهور و رشد اندروید چند سال قبل از معرفی این سیستم عامل شروع شد. گوگل که آمادهی تقابل با سیستم عامل انحصاری اپل بود، کمپانیهای بزرگی رو با خودش همراه کرد و نبرد دنیای گوشی های هوشمند آغاز شد. اما قبل از شروع جنگ بزرگ، Android کجا بود و چی کار میکرد؟! در ادامهی داستان، این سالها رو با هم مرور میکنیم.
جرقه ای در شرکت Android
شاید شنیدنش عجیب باشه، اما تاریخچه اندروید از سال 2003 شروع میشه؛ یعنی مدتها قبل از اینکه اصطلاح گوشی هوشمند فراگیر بشه یا اپل اولین آیفون و سیستم عامل iOS رو معرفی کنه. شرکت اندروید ( Android Inc ) در این سال در کالیفرنیا و توسط چهار شخص پایهگذاری شد که بعدها از بین اونها «اندی رابین» به شهرت جهانی رسید. رابین در اون دوران گفته بود: «شرکت اندروید قصد داره گوشیهای هوشمندتری رو توسعه بده که از موقعیت و اولویتهای دارندهی خودشون، آگاهی بیشتری داشته باشن.» البته بعدها رابین اعتراف کرد سیستم عامل اندروید رو در واقع برای استفاده در دوربینهای دیجیتال طراحی کرده بودن؛ اما از اونجایی که در اون دوره، بازار دوربینهای تککاره در حال افول بود، چند ماه بعد تصمیم گرفتن اندروید رو به سمت گوشی های موبایل هدایت کنن.
پیوستن آدمک اندروید به ارتش دیجیتال گوگل
فصل جدید و بزرگ کتاب تاریخچه اندروید ، در سال 2005 و با پیوستن شرکت Android به کمپانی بزرگ گوگل آغاز شد. البته گوگل ، پایهگذارهای این شرکت رو در جایگاه قبلی خودشون حفظ کرد تا توسعهی سیستم عامل اندروید با قدرت ادامه پیدا کنه. با تصمیم مدیران گوگل و شرکت اندروید ، لینوکس پایهی توسعهی اندروید قرار گرفت. بنابراین شرکت های شخص ثالث میتونستن بهصورت رایگان از اون استفاده کنن. اندی رابین تا سال 2013 در سمت رئیس تیم اندروید در گوگل باقی موند و رفتهرفته مسیرش رو از غول جستوجو جدا کرد تا اینکه اواخر سال 2014 این شرکت رو برای راهاندازی کسبوکار مستقل خودش ترک کرد.
لوگوی اندروید
لوگوی آشنای سیستم عامل اندروید که بهنظر ترکیبی از ربات و حشرهای سبز رنگ میاد، توسط هنرمند و گرافیست روس، ایرینا بلوک طراحی شده. گوگل فقط از بلوک خواسته بود لوگو رو شبیه به یک ربات طراحی کنه و او با الهام گرفتن از آیکون توالتهای عمومی که بخش مردها و زنها رو مشخص میکنن، طرح نهایی رو آماده کرد. نکتهی جالب توجه در مورد لوگوی اندروید اینه که گوگل برخلاف اغلب برندها، ویرایش و بازآفرینی این نماد رو آزاد گذاشته و برای همین هم هست که هزاران نسخه از این لوگو در جهان وجود داره. آدمک اندروید که به اسم «اندی» هم شناخته میشه در سال 2019 تغییرات مهمی رو از سر گذروند و از اون موقع دیگه خبری از بدن او نیست.
انتشار Android 1.0 و شروع تاریخچه اندروید
در سال 2007 اپل اولین آیفون خودش رو روانهی بازار کرد و بهعنوان پیشگام بازار گوشی های هوشمند شناخته شد. در این دوران گوگل مخفیانه روی اندروید کار میکرد، اما در نوامبر همین سال کمکم اعلام کرد داره خودش رو برای رقابت با اپل آماده میکنه. گام بلند گوگل در توسعهی اندروید زمانی برداشته شد که این کمپانی موفق به تشکیل کنسرسیومی از شرکتهای تولیدکنندهی موبایل، سازندههای چیپ و اپراتورها شد. در بنیانگذاری این کنسرسیوم که پنجم نوامبر 2007 با عنوان « اتحادیه موبایل آزاد » ( Open Handset Alliance ) موجودیت خودش رو اعلام کرد، بهجز Google ، برندهای بزرگ دیگهای مثل T-Mobile ، eBay ، Broadcom ، Intel ، NVIDIA ، Qualcomm ، Texas Instruments ، HTC ، Sony Ericsson ، Motorola و Samsung هم نقش داشتن.
اون زمان اریک اشمیت، مدیر عامل وقت گوگل اعلام کرد: «مراسم امروز خیلی بلندپروازانهتر از معرفی گوشی گوگله که رسانهها در هفتههای اخیر در موردش صحبت میکردن. رویای ما، پلتفرم پرقدرتی که از اون پردهبرداری میکنیم، هزاران گوشی مختلف رو توانمند میکنه.» نسخهی آزمایشی اندروید 1.0 پنجم نوامبر 2007 برای برنامهنویسها منتشر شد.
برای خیلی از طرفداران تکنولوژی، تاریخچه اندروید از سپتامبر 2008 شروع میشه؛ زمانی که از اولین گوشی هوشمند اندرویدی تاریخ یعنی T-Mobile G1 یا HTC Dream رونمایی شد. با اینکه این گوشی 3.2 اینچی مورد استقبال طرفداران تکنولوژی قرار نگرفت، اما استراتژی گوگل رو برای سیستم عامل اندروید آشکار کرد. خدمات و سرویسهای مختلف گوگل مثل Google Maps ، YouTube و HTML Browser (که بعدها کروم جایگزین اون شد) در کنار سرویس جستوجوی این غول تکنولوژی قرار گرفتن و بهلطف Android Market (گوگل پلی استور امروزی) کاربرها به هزاران هزاران اپلیکیشن مختلف دسترسی پیدا کردن.
تاریخچه ورژن های اندروید
سیستم عامل اندروید در فاصلهی زمانی نسبتا کوتاهی موفق شد عنوان محبوبترین سیستم عامل گوشی های هوشمند رو به خودش اختصاص بده. همکاری شرکتهای بزرگ حوزهی نرمافزار و سختافزار باعث تولید دستگاههای مختلف اندرویدی با سطح عملکردهای متفاوت شد که هرکدوم دستهای از کاربرها رو بهسمت خودشون جلب میکردن. در ادامه نسخه های مختلف Android رو به ترتیب زمان انتشار معرفی میکنیم تا مروری داشته باشیم به سیر تکاملی آدمک شیرین گوگل.
اندروید 1.5 Cupcake
گوگل برای اولین نسخهی عمومی و رسمی از سیستم عامل خودش، اسم رمز Cupcake (کیک فنجانی) رو انتخاب کرد تا هرچه بیشتر به کام کاربرها شیرین بیاد! اندروید 1.5 در آوریل 2009 منتشر شد و نسبت به دو ورژن قبلی، پیشرفتها و بهبودهایی رو تجربه کرد. قابلیتهایی مثل چرخش اتوماتیک صفحه و پشتیبانی از کیبوردهای شخص ثالث در این نسخه به اندروید اضافه شدن. اولین گوشی Galaxy سامسونگ و HTC Hero مدلهای شاخصی بودن که اندروید Cupcake روی اونها نصب شده بود.
اندروید 1.6 Donut
در ماه سپتامبر سال 2009، گوگل بهسرعت از ورژن جدید اندروید یعنی Donut (دونات) رونمایی کرد. گوشی های اندرویدی بهلطف پیشرفتهای این نسخه از اپراتورهای مختلف پشتیبانی میکردن و میتونستن سفرشون رو به سراسر جهان آغاز کنن. در زمینهی نرمافزاری، عمده تفاوت اندروید 1.6 نسبت به نسخه قبلی، اضافه شدن چند ویجت و راحتتر شدن کنترل GPS و Wi-Fi و بلوتوث بود. گوشی نگونبخت Streak از شرکت Dell از همین ورژن اندروید استفاده میکرد؛ محصولی با نمایشگر 5 اینچی که در زمان خودش در دستهی تبلت ها قرار میگرفت!
اندروید 2.0 و 2.1 Eclair
یک سال بعد از انتشار اندروید 1.0 ، گوگل در اکتبر 2009 از اندروید 2.0 با اسم رمز Eclair (نان خامهای) رونمایی کرد. از قابلیتهای جدید این نسخه میشه به تبدیل متن به سخن ( Text to Speech )، والپیپر زنده ( Live Wallpaper ) و اضافه شدن ناوبری به گوگل مپس اشاره کرد. اولین موبایلی که از اندروید Eclair بهعنوان سیستم عامل استفاده کرد، Droid محصول موتورولا بود.
اندروید 2.2 Froyo
اندروید 2.2 با اسم رمز Froyo که مخفف Frozen Yogurt (ماست یخزده) بود، در ماه می سال 2010 عرضه شد. گوشی های مجهز به اندروید 2.2 قابلیتهای جدیدی برای بهاشتراک گذاری وای فای داشتن و از حافظهی فلش پشتیبانی میکردن. اولین گوشی برند نکسوس ( Nexus ) یعنی نکسوس وان در سال 2010 و با اندروید 2.1 وارد بازار شد؛ اما بلافاصله بعد از معرفی اندروید 2.2، این ورژن رو دریافت کرد.
اندروید 2.3 Gingerbread
نسخهی 2.3 اندروید چند ماه بعد از ورژن قبلی و در سپتامبر 2010 معرفی شد. برای این نسخه که در تاریخچه اندروید نقطهی عطفی به شمار میره، اسم رمز Gingerbread (نان زنجبیلی) انتخاب شده بود. رابط کاربری در اندروید 2.3 دگرگون و قابلیت پشتیبانی از چند دوربین و همچنین NFC به اون اضافه شد. از حالا کاربرهای Android میتونستن با گوشی های موبایل خودشون سلفی بگیرن یا تماس تصویری برقرار کنن. Nexus S محصول مشترک گوگل و سامسونگ، اولین گوشی اندرویدی مجهز به Gingerbread و NFC بود.
اندروید 3.0 Honeycomb
گوگل در ماه فوریه سال 2011 در جواب عرضهی آیپد اپل در سال گذشته، از اندروید 3.0 با اسم رمز Honeycomb (شانهی عسل) رونمایی کرد. این ورژن Android که قرار بود امکانات بیشتری رو در اختیار دستگاههای با صفحهی بزرگ قرار بده، اولین بار روی تبلت موتورولا Xoom نصب شد. اما از اونجایی که خیلی از تولیدکنندههای تبلت ترجیح دادن همچنان از اندروید 2 برای محصولات خودشون استفاده کنن، Honeycomb به یکی از مهجورترین نسخه های تاریخ اندروید تبدیل شد.
اندروید 4.0 Ice Cream Sandwich
در ماه اکتبر سال 2011، اندروید 4.0 یا Ice Cream Sandwich (بستنی نانی) معرفی شد و ضمن استفاده از قابلیتهای نادیده گرفته شدهی اندروید 3.0، از بعضی قابلیتهای تازه رونمایی کرد. در اندروید 4.0 برای اولین بار امکان باز کردن قفل گوشی توسط چهرهی فرد فراهم شد. این ورژن Android به شما اجازه میداد نوتیفیکیشن ها (Notification) رو به بیرون تصویر بکشید یا پرت کنید و از میزان مصرف دیتای گوشی خودتون مطلع بشید.
اندروید 4.1 تا 4.3 Jelly Bean
دوران Jelly Bean (آبنبات ژلهای) اندروید از ژوئن 2012 آغاز شد و تا سپتامبر 2013 و عرضهی اندروید 4.4 ادامه پیدا کرد. این سه نسخه از Android از این جهت در تاریخچه اندروید مهم هستن که دستگاههای مجهز به این سیستم عامل رو به ابزارهایی حرفهایتر و باثباتتر تبدیل کردن. با بهرهگیری از Jelly Bean کاربرها میتونستن کارهای بیشتری با نوتیفیکیشن ها انجام بدن، از Google Chrome و Google Now با امکانات فراوان استفاده کنن و بهلطف پروژه کَره ( Project Butter ) سرعت پاسخدهی بیشتری رو از سوی صفحهی لمسی تجربه کنن. پشتیبانی از نمایشگرهای خارجی و Miracast و همچنین عکاسی HDR مزیتهای دیگهای بودن که Jelly Bean به اندروید اضافه کرد.
اندروید 4.4 KitKat
اندروید 4.4 اولین ورژن این سیستم عامل بود که از اسم تجاری یک شیرینی KitKat (کیت کت) استفاده میکرد. البته گوگل برای استفاده از عنوان کیتکت از شرکت تولیدکنندهی این محصول یعنی Nestle مجوز دریافت کرد. ورژن 4.4 امکانات خاصی به اندروید اضافه نکرد، اما کمک کرد این سیستم عامل بیش از پیش بازار گوشی های هوشمند رو در اختیار بگیره؛ چراکه با بهینهسازیهای پیاده شده در کیتکت، حتی دستگاه هایی که مقدار رم اونها فقط 512 مگابایت بود هم میتونستن از سیستم عامل گوگل استفاده کنن. اولین گوشی موبایلی که اندروید 4.4 رو بهعنوان سیستم عامل پیشفرض در اختیار داشت، Nexus 5 گوگل بود.
اندروید 5.0 و 5.1 Lollipop
اندروید 5 یکی از مهمترین ورژن ها در تاریخچه اندروید محسوب میشه. این نسخه در پاییز سال 2014 با اسم رمز Lollipop (آبنبات چوبی) منتشر شد و با معرفی زبان طراحی جدید گوگل یعنی Material Design سر و شکل Android رو برای همیشه دگرگون کرد. در ورژن 5.0 نوار ناوبری از نو طراحی شد و نوتیفیکیشن ها با امکانات بیشتری رو صفحهی قفل ( Lock Screen ) به نمایش درمیاومدن. اندروید 5.1 بهصورت رسمی از قابلیت دو سیم کارته ( dual-SIM )، تماسهای صوتی HD و محافظت از دستگاه ( Device Protection ) پشتیبانی میکرد. اولین دستگاههایی که اندروید 5 از پیش روی اونها نصب شده بود، گوشی Google Nexus 6 و تبلت Nexus 9 بودن.
اندروید 6.0 Marshmallow
ورژن 6.0 اندروید ، پاییز 2015 با اسم رمز Marshmallow (مارشمالو) معرفی شد. این نسخه از Android قابلیتهای جدیدی رو به این سیستم عامل اضافه کرد. کاربرها حالا میتونستن فهرست برنامههاشون رو بالا و پایین کنن و دیگه مجبور نبودن صفحه به صفحه به چپ و راست برن تا اپلیکیشن دلخواه خودشون رو پیدا کنن. دسترسی به Google Now در اندروید 6 راحتتر و قابلیت باز کردن قفل گوشی با استفاده از اثر انگشت ( Fingerprint ) به اون اضافه شد. Android Pay که حالا با عنوان Google Pay شناخته میشه، همزمان با انتشار این ورژن معرفی شد و از همه مهمتر اینکه در اندروید 6 از USB Type-C پشتیبانی میشد. سه دستگاه مختلف، اولین محصولات اندرویدی بودن که Marshmallow با اونها منتشر شد: گوشی های Nexus 6P ، Nexus 5X و تبلت Pixel C.
اندروید 7.0 Nougat
گوگل پاییز 2016 رو بهعنوان زمان رونمایی از اندروید 7.0 یا Nougat (نوقا) انتخاب کرد. عمده تغییرات این ورژن از Android در پشت صحنه اتفاق افتاد و Google تغییرات نرمافزاری زیادی در سیستم عامل خودش پیاده کرد تا عملکرد اون بهبود پیدا کنه. مهمترین مزیت اندروید 7 که اسم اون رو در تاریخچه اندروید جاودانه میکنه، راحتتر شدن مولتی تسکینگ ( Multi-Tasking ) و دو نیم کردن تصویر ( Split-Screen ) هست که بهخصوص برای کاربرهایی که با گوشی موبایل خودشون محتوا تولید میکنن به کار میاد. شاید برای همین هم بود که گوگل از همین دوره تولید گوشیهای ردهبالا ( پیکسل ) رو با جدیت آغاز کرد. Pixel ، Pixel XL و LG V20 اولین دستگاههای مجهز به اندروید نوقا بودن.
اندروید 8.0 Oreo
آگوست 2017 بود که گوگل بهطور رسمی تایید کرد اسم رمز اندروید 8 ، Oreo (اوریو) هست و به این ترتیب برای دومین بار (بعد از کیتکت) برای نامگذاری نسخه های این سیستم عامل از یک نام تجاری کمک گرفت. غول تکنولوژی در معرفی اندروید 8 سنتشکنی کرد و این بار بهجای نصب تندیس Android در مقر خودش، از اون در یک کنفرانس خبری رونمایی کرد؛ البته نمونهی دیگهای از همین تندیس، همون روز در مقر اصلی گوگل نصب شد. اندروید Oreo با تغییرات بصری زیادی در منوی تنظیمات ( Settings )، پشتیبانی از قابلیت تصویر در تصویر و مدیریت بهتر پسووردها همراه بود.
اندروید 9.0 Pie
اولین پیشنمایش اندروید 9 ، مارچ 2018 و نسخه ی نهایی اون ، آگوست این سال با اسم رمز Pie (پای) منتشر شد. در 9 Android به کاربرها امکانات بیشتری برای سریع شدن دسترسی به برنامههای اخیر، نوتیفیکیشن ها و نوار جستوجو داده شد. از جمله قابلیت های جدید اندروید 9 میشه به این موارد اشاره کرد: چارهاندیشی دوباره برای بالا بردن عمر باتری ؛ Shush که بهکمک اون کافی بود گوشیتون رو پشت و رو روی یک سطح صاف بذارید تا Do Not Disturb روی دستگاه شما فعال بشه؛ همچنین Slices که به شما این امکان رو میداد تا با جستوجو در Google Search به بخش خاصی از اپلیکیشن ها دسترسی داشته باشید، بدون اینکه مجبور باشید اون رو کامل باز کنید.
Android 10
ده سال بعد از معرفی این سیستم عامل ، نقطهی عطف دیگهای در تاریخچه اندروید رقم خورد. اندروید 10 از راه رسید؛ با لوگوی جدید و مهمتر از اون، کنار گذاشتن سنت گوگل که براساس اون، نام دسرها و شیرینیها رو بر روی ورژن های مختلف میذاشتن. بههرحال اندروید 10 ، سوم سپتامبر 2019 برای دستگاههای پیکسل گوگل معرفی شد. این نسخه از Android آمادهی استقبال از موج گوشی های تاشدنی ( Foldable Phones ) بود و قابلیت پاسخ هوشمندانه ( Smart Reply ) رو برای همهی اپلیکیشن های پیام رسان فعال میکرد. ضمن اینکه در اندروید 10 کاربر کنترل بیشتری روی دسترسی های نرم افزارها پیدا کرد.
Android 11
نسخه اول پیش نمایش برنامه نویس ها ( Developer Preview ) برای اندروید 11 ، فوریه 2020 منتشر و نسخه نهایی اون 8 سپتامبر این سال معرفی شد. Android 11 قابلیت های کاربردی جالبی رو به این سیستم عامل اضافه کرد. در این ورژن از سیستم عامل گوگل ، همهی نوتیفیکیشن های مربوط به چت که از اپلیکیشن های مختلف میاومدن، یک جا جمع میشدن تا راحتتر به اونها رسیدگی کنید. ضمن اینکه شما میتونستید نوتیفیکیشن هایی رو که در 24 ساعت گذشته روی گوشی تون ظاهر شده بودن، ذخیره کنید. مزیت مهم دیگهی اندروید 11 این بود که به شما امکان ضبط صفحه گوشی به همراه صدا رو میداد؛ بدون اینکه مجبور به دانلود برنامه خاصی باشید.
Android 12
نسخه ی نهایی آخرین ورژن اندروید هنوز منتشر نشده، اما پیشبینی میشه Android 12 برگ زرینی در تاریخچه اندروید باشه. طبق گفتهی کاربرهایی که نسخه ی آزمایشی اندروید 12 رو دریافت کردن و البته شایعاتی که پیرامون این سیستم عامل وجود داره، ویژگی و قابلیت های زیادی در اندروید 12 گنجانده شده که اون رو به یکی از مهمترین تحولات تاریخ Android تبدیل میکنه. با استفاده از این ورژن اندروید شما بهراحتی میتونید وای فای دستگاه خودتون رو با دیگران بهاشتراک بذارید؛ به اسکرین شات هایی که از صفحه ی گوشی تون میگیرید، متن، اموجی و استیکر اضافه کنید؛ از قابلیت کنترل یک دستی گوشی ( One-Handed Mode ) استفاده کنید و از زیبایی طراحی گرافیکی جدید گوگل لذت ببرید. نسخه ی نهایی اندروید 12 بهاحتمال زیاد آگوست 2021 منتشر میشه.
از تاریخچه تا آینده اندروید
سیستم عامل اندروید در دومین دهه از سالهای زندگی خودش، نه تنها 75 درصد بازار گوشی های هوشمند رو تسخیر کرده، بلکه قدم در عرصههای مختلف دیگهای مثل صنعت خودرو و خانههای هوشمند گذاشته تا امروز با عبارت « اکوسیستم اندروید » سروکار داشته باشیم. اما Android مثل هر پلتفرم دیگهای هنوز ایرادهایی داره که برای تثبیت جایگاه خودش در دنیای تکنولوژی باید هرچه زودتر اونها رو رفع کنه. با اینحال در دنیای موبایل که عرصهی اصلی قدرتنمایی اندروید محسوب میشه، پیدا کردن گوشی 100 دلاری اندرویدی به راحتی انتخاب گوشی 1000 دلاری بر پایهی این پلتفرم هست و این انعطافپذیری، سلطهی سیستم عامل گوگل بر بازار موبایل رو حداقل تا چند سال آینده تضمین میکنه.
حرف آخر
در این مقاله تلاش کردیم تاریخچه اندروید رو تا حد امکان کوتاه و البته با جزئیات مرور کنیم. Android از اون سیستم عامل سالهای ابتدایی که از نظر خیلی از کاربرها، خام و پر از ایراد بود فاصلهی زیادی گرفته و به برندی مطمئن و امن تبدیل شده. حالا گوشی های اندرویدی فراتر از دستگاه های صرفا سرگرم کننده، وسیلههایی حرفهای هستن که برای انجام هر کاری، اپلیکیشن ها و قابلیت های اختصاصی دارن. نظر شما در مورد تاریخچه اندروید چیه؟ آیا این سیستم عامل همچنان در مسیر رشد قدم برمیداره یا باید منتظر توقف اون باشیم؟ در بخش کامنت، نظر خودتون رو با ما در میون بذارید.
دانلود فایل PDF این مقاله:
سوالات متداول:
خیر. این کنسرسیوم در مقابل پتلفرم اپل ( iOS ) و سیستم عامل های انحصاری دیگه قرار میگیره.
خیر. شرکت هایی مثل هواوی، ایسوس، ایسر، ZTE و لنوو در ماهها و سالهای بعد به این اتحادیه پیوستن.
اندروید Jelly Bean قابلیت HDR رو به دوربین های گوشی اندرویدی آورد.
اندروید 6 یا Marshmallow
این قابلیت از اندروید 11 به ویژگی های این سیستم عامل اضافه شده.
مرسی واقعا عالی بود 👏
خواهش میکنم علی جان