مادربرد چیست و استفاده از آن چه ضرورتی دارد؟
مادربرد کامپیوتر تمام اجزای کامپیوتر را به یکدیگر متصل میکند. سیپییو، کارت حافظه، هارد و تمام پورتها و اسلاتهای توسعه به صورت مستقیم و یا با استفاده از کابل به مادربرد متصل میشوند. مادربرد به عنوان ستون فقرات کامپیوتر شناخته میشود که تمام قطعات کامپیوتر را نگه میدارد.
تلفنهای همراه و تبلتها هم مادربرد دارند ولی اغلب از آنها با عنوان مدار منطقی یاد میشود. در تلفنهای همراه معمولا به دلیل حفظ فضای بیشتر قطعات مختلف روی برد لحیم میشوند و برخلاف کامپیوترهای دسکتاپ شما چیزی به نام اسلات توسعه نخواهید داشت.
کامپیوتر شخصی IBM که در سال 1981 عرضه شد اولین کامپیوتری بود که از مادربرد استفاده میکرد. البته در آن زمان از اسم Planar برای اشاره به این مادربرد استفاده میشد.
ASUS، گیگابایت، اینتل، MSI و Biostar برخی از تولیدکنندههای محبوب مادربرد کامپیوتر هستند.
اجزای مادربرد کامپیوتر
هرچیزی که داخل کیس کامپیوتر قرار دارد به نحوی به مادربرد همان کامپیوتر متصل شده است و به همین ترتیب تمامی اجزای کامپیوتر میتوانند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. این اجزا عبارتند از کارت گرافیک، کارت صدا، هارد درایو، درایو نوری، سیپییو، رم، پورتهای یو اس بی، منبع تغذیه و…. همچنین روی مادربرد قطعاتی مانند اسلات توسعه، جامپر، خازن، فن، هیتسینک و… نیز وجود دارد.
نکتههای مهم درمورد مادربرد کامپیوتر
مادربردهای دسکتاپ، کیسها و منابع تغذیه همگی در سایزهای مختلفی عرضه میشوند که به عنوان Form Factor شناخته میشود. برای اینکه این سه قطعه به خوبی با یکدیگر کار کنند هر سه باید با یکدیگر تطبیقپذیر باشند.
از لحاظ قطعات قابل پشتیبانی، مادربردها تفاوتهای زیادی با یکدیگر دارند. برای مثال هر مادربرد کامپیوتر فقط از یک نوع سیپییو و تعداد انگشت شماری رم پشتیبانی میکند. علاوه بر این برخی از کارتهای گرافیک، هارد درایوها و… ممکن است با نوع خاصی از مادربرد تطبیقپذیر نباشند. تولیدکنندههای مادربرد به صورت کاملا واضح شما را درمورد تطبیقپذیری اجزاء مختلف راهنمایی میکنند.
در لپتاپها، تبلتها و حتی برخی از کامپیوترهای دسکتاپ مادربرد شامل کارت گرافیک و کارت صدا هم میباشد. این موضوع به کوچک نگه داشتن اندازه این دستگاهها کمک شایانی میکند. با این وجود این کار باعث میشود نتوانید این اجزاء را ارتقاء دهید.
مکانیسم خنککننده ضعیف برخی از مادربردها میتواند به تجهیزاتی که به آن متصل است آسیب برساند. به همین خاطر برخی قطعات گران قیمت مانند سیپییو و کارت گرافیکهای گران قیمت از هیتسینک برای خنک شدن استفاده میکند. همچنین در این قطعات از فنهای یکپارچه نیز استفاده میشود تا دما را به صورت خودکار تشخیص دهد و از بایوس یا سیستم عامل بخواهد سرعت فن را به نسبت دما تنظیم کند.
باید درایور دستگاههایی که به مادربرد کامپیوتر متصل میشوند را به صورت دستی نصب کنید تا بتوانند با سیستم عامل ارتباط برقرار کنند.
اجزای مادربرد
اکنون که به یک ایده کلی درمورد مادربرد رسیدهاید، زمان آن رسیده است که با تمام اجزای تشکیل دهنده مادربرد آشنا شوید. مادربرد از قطعات مختلفی تشکیل شده است که در ادامه به بررسی تمام آنها میپردازیم.
1- بایوس و CMOS
BIOS یا Basic Input Output System مکانی است که تمامی اطلاعات و تنظیمات مادربرد داخل آن نگهداری میشود. با استفاده از حالت بایوس میتوانید به این قسمت دسترسی داشته باشید، آن را آپدیت کنید و یا تغییر دهید.
باتری CMOS (Complementary Metal Oxide Semi-Conductor) قطعهای است که وظیفه دارد تمام اطلاعات بایوس را در زمان خاموشی دستگاه به صورت دست نخورده نگه دارد.
2- پورتهای ورودی/خروجی
این قسمت که به صورت خلاصه با اسم پورتهای I/O شناخته میشوند در پشت کامپیوتر قرار میگیرند و از استاندارد کد رنگ کامپیوتر پیروی میکنند.
در اینجا انواع پورتهایی که در این قسمت قرار دارند را به همراه کد رنگ آنها مشاهده میکنید:
- میکروفون: جک 3.5 میلیمتر صورتی
- اسپیکر: جک 3.5 میلیمتر سبز
- مانیتور: در مادربردهای قدیمی از پورت VGA آبی یکدست استفاده میشد ولی در مادربردهای جدیدتر از پورت HDMI و یا پورت DVI به رنگ سفید یا مشکی استفاده میشود.
- پورت کابل شبکه Ethernet: بدون رنگ
- موس و کیبورد: پورت PS/2 – رنگ بنفش برای کیبورد و سبز برای موس
- پورتهای USB: پورت USB2 بدون رنگ و پورت USB3 به رنگ آبی
3- کانکتورهای IDE و SATA
کانکتورهای حافظه داخلی برای اتصال دستگاههای ذخیرهسازی مانند هارد درایو مکانیکی و SSD مورد استفاده قرار میگیرند. به منظور تائید و دریافت اطلاعات از این دستگاهها باید آنها را به مادربرد متصل کنید.
از کانکتور IDE یا Integrated Drive Electronics برای اتصال درایو نوری، فلاپی و هارد درایو استفاده میشود. این کانکتور یک کانکتور کانکتور 40 پین است که امروزه و با توجه به پیشرفت تکنولوژی تقریبا منقرض شده است و به جای آن از کانکتور ساتا استفاده میشود. کانکتور ساتا یک کانکتور 7 پین است که با وجود داشتن تعداد 37 پین کمتر سرعت بیشتر نسبت به کانکتورهای IDE دارد.
4- کانکتورهای برق
کانکتور ATX یک کانکتور مادگی است که 20 تا 24 پین دارد. این کانکتور بزرگترین کانکتور روی هر مادربرد است و برق موردنیاز تمام اجزای مادربرد را به صورت مستقیم از منبع تغذیه تامین میکند. سپس ماژول SMPS یا همان Switched-Mode Power Supply از این انرژی الکتریکی برای تامین انرژی تمام مادربرد استفاده میکند.
5- پنل جلوی کیس
با استفاده از این قسمت کلید پاور، چراغهای LED جلوی کیس، سوئیچ ریست، و LED هارد را به مادربرد متصل میکنید. همچنین پورتهای صدا و USB جلوی کیس هم به این قسمت متصل میشوند. این کانکشنها معمولا در قسمت پائین مادربرد دیده میشوند.
6- سوکت CPU
سوکت سیپییو یا سوکت پردازنده قسمتی است که پردازنده شما روی آن قرار میگیرد. سیپییو یکی از مهمترین قطعات کامپیوتر است و شما باید مادربردی را انتخاب کنید که سوکت سیپییو آن سازگاری کامل را با سیپییو مدنظر شما داشته باشد. برای اینکه بتوانید از سیپییو استفاده کنید، باید آن را روی سوکت مخصوص خودش نصب کنید.
7- اسلاتهای توسعه
اگر میخواهید یک قطعه جدید را به مادربرد اضافه کنید و یا اگر قصد دارید کارت گرافیک کامپیوتر خودتان را ارتقاء دهید با استفاده از اسلات توسعه میتوانید این کار را انجام دهید. اسلاتهای توسعهای که معمولا روی یک مادربرد میبینید عبارتند از:
- اسلات کارت گرافیک
- اسلات کارت شبکه
- اسلات کارت مودم
- اسلات کارت صدا
اسلات کارت گرافیک
اسلات کارت گرافیک به شما این امکان را میدهد که خروجی و عملکرد گرافیکی کامپیوتر خودتان را بهبود ببخشید. این اسلات معمولا از نوع اسلاتهای PCIe و یا AGP میباشد. برخی از پورتهایی که این اسلات از آنها پشتیبانی میکند عبارتند از:
- پورت HDMI
- پورت DVI
- DisplayPort
اسلات کارت شبکه
اسلات کارت شبکه جایی است که شما کارت رابط شبکه خودتان را روی آن نصب میکنید. کارت شبکه به شما این امکان را میدهد که از طریق LAN یا اینترنت به شبکههای دیگر متصل شوید. در پشت این کارت یک پورت RJ-45 قرار گرفته است.
اسلات کارت مودم
با استفاده از این اسلات شما میتوانید از طریق کابل تلفن به اینترنت متصل شوید. این تکنولوژی نسبت به کارت رابط شبکه تکنولوژی قدیمیتری است و معمولا از دو عدد پورت RJ-11 برای اتصال به خط تلفن استفاده میکند.
اسلات کارت صدا
کارت صدا روی این اسلات قرار میگیرد و وظیفه آن تبدیل سیگنالهای الکتریکی به سیگنال صوتی و یا صدایی است که ما بتوانیم بشنویم. بسته به نوع صدا پورتهای متفاوتی ممکن است پشت این کارت قرار بگیرند اما اصولا از چند پورت 3.5 میلیمتر مختلف برای دستگاههای زیر استفاده میکند:
- میکروفون
- اسپیکر
- ضبط کننده صدا
- جویاستیک گیمینگ
8- اسلاتهای رم
اسلاتهای رم یکی از مهمترین قسمتهای هر مادربرد میباشد. همانطور که از نام آن مشخص است، از این اسلات برای اتصال رم به مادربرد استفاده میشود. این اسلات در دو نوع SIMM و DIMM عرضه میشود. نوع SIMM فقط از یک باس 32 بیتی استفاده میکند ولی اسلات DIMM میتواند به صورت همزمان با یک باس 64 بیتی کار کند.
دیگر اجزای مادربرد
اجزای مادربرد کامپیوتر فقط قسمتهایی نیستند که شما میتوانید با آنها ارتباط برقرار کنید بلکه یک مادربرد شامل تراشههایی میباشد که نقش مهمی در عملکرد آن دارند.
تراشههای مادربرد به زبان عامیانه یک هاب ارتباطی و یا مرکز کنترل ترافیک هستند که جریان دادهها را بین پردازنده، حافظه و دیگر دستگاههای جانبی مدیریت میکنند. در واقع این تراشهها اسکلت هر کامپیوتر هستند. در ادامه با ما باشید تا نگاهی به این تراشهها بیاندازیم
تراشههای Northbridge و Southbridge
تراشه Northbridge به صورت مستقیم به پردازنده متصل میشود و ارتباطات سریع بین پردازنده و دستگاههای مهمی مانند رم و کارت گرافیک که نقش مهمی در عملکرد سیستم دارند را مدیریت میکند.
همچنین این تراشه به تراشه Southbridge هم که مانند یک هاب ارتباطی عمل میکند متصل میشود. اما Southbridge وظیفه مدیریت قطعاتی مانند پورت USB و دستگاههای ذخیرهسازی که نقش خیلی مهمی در عملکرد سیستم ندارند را برعهده دارد.
امروزه تراشه Northbridge داخل خود پردازنده تعبیه میشود و شما نمیتوانید این تراشه را روی مادربرد ببینید. این کار باعث میشود سرعت سیستم به اندازه چشمگیری افزایش پیدا کند و زمان تاخیر آن در مقایسه با سیستمهای قدیمیتر خیلی کمتر باشد.
اما تراشه Southbridge به صورت فیزیکی روی مادربرد کامپیوتر قرار میگیرد ولی معمولا یک هیتسینک که لوگوی تولیدکننده مادربرد روی آن حکاکی شده است آن را میپوشاند.
از زمان معرفی اینتل سری 5، شرکت اینتل این قطعه را Platform Controller Hub یا PCH مینامد ولی AMD هنوز هم از آن با اسم Southbridge یاد میکند.
تراشه ROM
اطلاعات ضروری برای روشن شدن یک کامپیوتر داخل ROM یا حافظه فقط خواندنی مادربرد کامپیوتر ذخیره میشود. تغییر اطلاعات ذخیره شده داخل این تراشه اگر غیرممکن نباشد، خیلی سخت است.
برخلاف رم که دادههای آن با قطع برق از بین میرود، اطلاعات رام حتی زمان خاموش شدن سیستم هم باقی میمانند. به همین دلیل است که RAM یک نوع حافظه فرار و ROM یک حافظه غیرفرار خوانده میشود.
VRM
ماژول رگولاتور ولتاژ که برخی اوقات ماژول برق پردازنده هم نامیده میشود عملکردی مانند منبع تغذیه کامپیوتر دارد و چند بار برق را قطع میکند تا میزان دقیق انرژی موردنیاز سیپییو به آن برسد. VRM اغلب اوقات از MOSFET تشکیل شده است.
اکنون شما میتوانید با استفاده از دانشی که دارید نسبت به خرید یک مادربرد کامپیوتر که بتواند نیازهای شما را برآورده کند اقدام کنید.
در صورتی که سوال خاصی دارید آن را با ما درمیان بگذارید، کارشناسان نت ران در اسرع وقت پاسخگوی شما خواهند بود.